Naar de content

Kleine haartjes op de blaadjes van de kidneyboon spietsen de pootjes van bedwantsen. Amerikaanse onderzoekers zien in een synthetische versie van de blaadjes een nieuw middel om de strijd aan te gaan met de opnieuw oprukkende soort.

Bedwantsen teisteren al jaren mensenlevens door zich tussen matrassen te nestelen. Lange tijd waren ze weg, maar de laatste tijd steken ze steeds vaker de kop op in Europese en Amerikaanse hotels. Helaas is het een taai insect dat zich niet zo makkelijk laat doden. Zelfs insecticiden halen niet veel uit vanwege de resistentie die de beestjes er tegen ontwikkelden. Wetenschappers zetten nu in op de modernisering van een eeuwenoude methode.

Klittenband

Aan het begin van de 20ste eeuw legden mensen in de Balkan de blaadjes van bonenplanten rondom hun bed voordat ze gingen slapen. ‘s Morgens vroeg zaten de blaadjes vol met bewegingsloze bedwantsen. De blaadjes werden naar buiten gebracht en met wants en al verbrand. In 1944 ontdekte een wetenschapper dat deze methode zo goed werkte omdat de blaadjes met minuscule haren bedekt zijn. Hij dacht dat de beestjes hierin vast kwamen te zitten, vergelijkbaar met de werking van klittenband.

Een geniale ingeving waar jarenlang niets mee werd gedaan. Insecticiden als DDT deden hun werk, de bedwantspest leek onder controle. Maar nu insecten steeds meer resistentie ontwikkelen en middelen als DDT verboden zijn vanwege hun giftigheid en schadelijkheid voor het milieu, lijkt de blaadjesoptie zo gek nog niet.

Bedwants op een blad. Rechts kun je mooi het verschil in grootte van het pootje van de bedwants (gelig) en de bladhaartjes (groen) zien.

Szyndler M W et al. J. R. Soc. Interface

Kidneybonen

Dat dachten Mike Potter van de University of Kentucky en Megan Szyndler en collega’s van de University of California ook en ze besloten een synthetische versie van de blaadjes te maken. Echte blaadjes drogen immers vrij snel uit en verliezen hun werking. In het lab bestudeerden de onderzoekers de beweging van de wantsen over blaadjes van de kidneyboon. Door de beestjes onder een microscoop te filmen en te fotograferen, zagen ze dat de genadeklap voor de wantsen niet het verstrikt raken was, maar het feit dat ze door de haartjes van de bladeren gespietst werden. Het kostte maar een paar seconden en enkele voetstapjes, voor een wants vast geregen zat in het mijnenveld van haren. De insecten konden echter wel verstrikt raakten, maar kregen ze zichzelf dan altijd snel weer los, waarna een doeltreffende steek nooit ver weg was.

Foto’s van de pootjes van de bedwants op een blad. De groene sprietjes zijn de bladhaartjes. Bij a, b en c zie je een pootje dat gespietst is en dus niet meer kan ontsnappen. Bij d is een wants te zien die is vastgehaakt en dus nog weg kan.

Szyndler M W et al. J. R. Soc. Interface

Vishaken

De bonenhaartjes ‘kiezen’ bij voorkeur de zachte delen van de wants, zoals de onderkant van zijn klauwtjes. De haartjes lijken daardoor meer op vishaken dan op klittenband, schrijven de onderzoekers in hun publicatie in Journal of the Royal Society Interface.

Op zich is de ontdekking niet heel bijzonder aangezien blaadjes wel meer insecten zoals bladluizen ‘vangen’. Dat is een evolutionaire aanpassing van de bladeren. Toevallig trapt de bedwants ook in die val en dat is mooi meegenomen voor ons.

Dit bladhaartje dat een bedwants te grazen heeft genomen is afgebroken, maar daardoor kun je goed zien dat hij hol is.

Szyndler M W et al. J. R. Soc. Interface

Hol is de sleutel tot succes

De onderzoekers gingen dan ook aan de slag met een mal van het oppervlakte van de bladeren. Het nepblad zag er exact hetzelfde uit, had evenveel haartjes met dezelfde scherpe punten en van dezelfde dikte. Een probleem: ze vingen amper een wants. Waarom is de wetenschappers niet helemaal duidelijk maar ze denken dat het komt doordat de natuurlijke haartjes hol zijn en de synthetische haartjes niet. Dat maakt ze stijver waardoor ze wellicht gewoon weg buigen als een wants langsloopt. Een natuurlijk haartje, daarentegen, kronkelt en buigt om een wants heen net zo lang tot hij de perfecte steekplek heeft gevonden. Wellicht zijn synthetische holle haartjes de sleutel tot succes en zijn terroriserende bedwantsen binnenkort verleden tijd.

Bronnen: