Hoe de Pacifische plaat ontstond

Onder de Grote Oceaan ligt de grootste aardschol op aarde, de Pacifische plaat. Deze tektonische plaat begon aan het begin van het juratijdperk als een stipje op de kaart, midden in de enorme en enige oceaan van destijds: de Panthalassa. Maar hoe kon dat? Voor aardwetenschappers was dat tot nu toe een raadsel.

Natuurlijk, platen kunnen in stukken breken en uit elkaar drijven, waarbij magma uit de diepe aarde omhoog komt. Dat zien we bijvoorbeeld in de mid-Atlantische rug, van waaruit de Eurazische Plaat en de Noord-Amerikaanse Plaat momenteel uit elkaar drijven en aangroeien. De meest logische verklaring voor de Pacifische plaat was dan ook dat deze ontstond op een plek waar drie platen uit elkaar dreven. Maar waarom zou hierbij een nieuwe plaat ontstaan – terwijl op alle andere plekken op aarde bij een dergelijk scenario het magma de reeds bestaande platen slechts doet aangroeien? Dat begreep eigenlijk niemand.

Zijschuivingen

Lydian Boschman en Douwe van Hinsbergen, aardwetenschappers aan de Universiteit Utrecht, denken de oplossing nu gevonden te hebben. De Pacifische plaat ontstond inderdaad op de driesprong tussen drie verschillende aardplaten, schreven zij vorige week in Science Advances.

Deze drie platen bewogen echter niet uit elkaar, maar langs elkaar, denken de Utrechters. In sommige gevallen kan daarbij een driehoekige opening tussen de platen ontstaan – zoals ook gebeurt als je dominostenen ‘schudt’ door ze plat op tafel te leggen en er tegenaan te duwen. En als dáár magma door naar boven komt, ontstaat wel degelijk een nieuwe aardschol.

Tijdlijnen

Dat de Pacifische plaat inderdaad uit een dergelijke driehoek ontstaan is, blijkt uit het gestolde magneetveld op de oceaanbodem. Het aardmagneetveld is in de geschiedenis van de aarde al tientallen keren met onregelmatige tussenpozen omgedraaid, waarbij de magnetische noord- en zuidpool van plaats wisselden. Het magneetveld in vloeibaar gesteente draait met het aardmagneetveld mee, tot het gesteente stolt en de richting van het magneetveld van dat moment dus in het gesteente ‘vastvriest’. Elke ompoling fungeert dus als een tijdlijn, die langzaam weg beweegt van de plek waar de plaat aangroeit – zoals de ringen van een boom. Bij de Pacifische plaat zien we dat het niet om ringen maar om driehoeken gaat.