Hoe prehistorische planteneters het landschap veranderden

Wie ooit een bezoek bracht aan natuurgebied de Oostvaardersplassen of een olifant aan een boom zag peuzelen in Afrika, zal het beamen: de aanwezigheid van grote grazers kan grote schade toebrengen aan planten en bomen. Een bosrijke omgeving verandert met de komst van deze dieren vaak in een meer open landschap.

Dat was in de prehistorie ook al zo, concludeerde een groep ecologen deze week in het tijdschrift PNAS. Na het uitsterven van grote planteneters zoals de mammoet, de reuzenluiaard, en de diprotodon (een buideldier zo groot als een neushoorn) in het Laat Pleistoceen, zo’n vijftigduizend jaar geleden, nam het aantal struiken en bomen in hun voormalig leefgebied toe. Doorgaans worden dit soort veranderingen in plantengroei toegeschreven aan veranderingen in het klimaat, schrijven de onderzoekers. “Maar grote planteneters veranderen hun omgeving actief. Dat heeft grote gevolgen voor andere soorten, en voor de structuur van het hele landschap”, zegt ecoloog Liesbeth Bakker van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) in Wageningen, hoofdauteur van het artikel dat in PNAS verscheen.

Poep

Grote grazers beschadigen de begroeiing door een deel ervan op te peuzelen. Daarnaast vertrappen ze veel plantjes die net opkomen, nog voor deze uitgroeien tot grotere bomen of struiken. Eetbare en kwetsbare planten handhaven zich alleen als ze zich op slecht bereikbare plekken bevinden, of temidden van minder aantrekkelijke begroeiing zoals prikkelbosjes.

Het landschap wordt vooral opener als er verschillende soorten grazers zijn – en weinig roofdieren om deze in toom te houden. Verder zorgen de planteneters voor een goede bemesting van de grond. Hun poep is rijk aan voedingsstoffen, en dat heeft een grote invloed op de bodemvruchtbaarheid.