Naar de content

Innovatieve tijdelijke waterkeringen

TU Delft

Al jaren zijn er innovatieve waterkeringen op de markt. Toch wordt bij dreigende overstromingen voornamelijk de oude, vertrouwde zandzak ingezet. Flood Proof Holland, een nieuw testgebied voor tijdelijke waterkeringen, probeert daar verandering in te brengen. In deze proeftuin worden veelbelovende methodes getest, zoals een soort polyesterslang, grote plastic bakken en groene zandzakken. Het potentieel is gigantisch. “Wekelijks zijn wel ergens ter wereld overstromingen.”

De zandzak lijkt welhaast onverslaanbaar. Tijdens de overstromingen onlangs in Tsjechië en Duitsland kwamen ze snel weer tevoorschijn. Ze worden al tientallen jaren gebruikt tegen het woeste, stijgende water. De enige innovatie van de afgelopen jaren lijken de bigbags, die ook in de bouw worden gebruikt. In deze megazakken kan maar liefst duizend kilo zand. Ze werden onder meer toegepast tijdens de wateroverlast in Dordrecht in 2012.

De watergate tijdens een test in proeftuin Flood Proof Holland

TU Delft

Toch bestaan er al vele innovatieve alternatieven. “De zandzak werkt op zich goed, maar er zijn interessante nieuwe technieken,” zegt hoogleraar waterbouwkunde Bas Jonkman (TU Delft). “Hoogwater komt, zeker in Nederland, niet vaak voor waardoor er minder druk is om vaak te vernieuwen. Bovendien zijn de zandzakken vaak al op voorraad. Daarnaast is de waterwereld vrij conservatief. Men wil duidelijke bewijzen hebben en zien dat het alternatief veel beter is.”

Voor die bewijzen moet onder meer de proeftuin Flood Proof Holland zorgen. Terwijl het verkeer over de A13 voorbij raast, worden in een polder verschillende nieuwe methodes geprobeerd. “Wij testen en demonstreren dat de alternatieven daadwerkelijk veilig zijn. We kunnen zelf overstromingen creëren in dit gebied. Alleen met uitleggen hoe goed iets werkt, kom je er niet. Je moet het laten zien”, zegt projectleider Marjan Kreijns (TU Delft) van Flood Proof Holland dat valt onder het valorisatieprogramma Deltatechnologie en Water.

Blubberige polder

Onder meer de BoxBarrier wordt in de proeftuin getest. Dat zijn grote, plastic bakken, die eenvoudig aan elkaar te bevestigen zijn zodat een lange ketting ontstaat. “Dat kan van enkele meters tot kilometers lang. De bakken zijn eenvoudig te vervoeren, doordat ze in elkaar passen. Wanneer ze als kering worden gebruikt, vullen we ze met water.”

“Dat is altijd voor handen bij een dreigende overstroming. Op die manier bestrijden wij dus water met water. De bak weegt droog slechts acht kilo en gevuld met water driehonderd kilo”, zegt hoofd kustwaterbouw Bas Reedijk van BAM dat de BoxBarrier samen met GMB ontwikkelt. De plastic bak is al ingeslagen door het Hoogheemraadschap van Rijnland (450 stuks) en Waterschap Noorderzijlvest (200 stuks).

De BoxBarrier tijdens een test in proeftuin Flood Proof Holland.

Flood Proof Holland

Reedijk onderstreept het belang van de proeftuin. “Natuurlijk hebben we eerder tests gehad, maar vaak was dat op bedrijventerreinen en niet in een echte, blubberige polder. We hopen op deze manier waterschappen en hoogheemraadschappen, die verantwoordelijk zijn voor de waterkeringen, te overtuigen.”

Studenten van de TU Delft testten in de proeftuin de tijdelijke waterkeringen, waaronder de BoxBarrier. Dat leverde al interessante inzichten op. “We vonden een zwakke plek van de BoxBarrier”, zegt Jonkman. “Wanneer een paar boxen niet worden gevuld, dan vliegt de kering er zo uit. De mensen die de bakken vullen staan onder grote druk. Het water stijgt, hun baas schreeuwt tegen ze, ze denken aan hun partner die bedreigd wordt door het water. In zo’n situatie kan je een bak vergeten te vullen.”

“Maar gelukkig valt er wat aan te doen: veel trainen.” Reedijk onderstreept die bevinding. “De tests tonen dat je echt alle bakken moet vullen. Dat opletten en zorgvuldig handelen belangrijk zijn geldt ook voor zandzakken, daar kan je er ook niet een paar vergeten.”

Polyesterzeil

De BoxBarrier is slechts een van vele tijdelijke keringen die de afgelopen jaren werden ontwikkeld. Wie een alternatief voor de zandzak zoekt heeft legio opties. Grofweg zijn ze in twee categorieën onder te verdelen. Er zijn de mobiele, tijdelijke waterkeringen, die snel stijgend water van een rivier tegenhouden. Voorbeelden hiervan zijn de al genoemde BoxBarrier en de Water-Gate.

De Box Barrier houdt het stijgende water tegen.

TU Delft

Dat is een polyesterzeil, dat bij een dreigende overstroming op de grond wordt gelegd. “Zodra er water in komt, richt het systeem zich op. Dankzij tussenschotten, een soort kieuwen, kan de Water-Gate tot 1,5 meter hoog water keren”, zegt Floris Geeris van BFDS, de verkoper van de Water-Gate, dat van origine een Canadese uitvinding is. De Water-Gate wordt in Nederland en België al gebruikt door meerdere brandweerkorpsen.

Daarnaast zijn er minder mobiele, tijdelijke keringen. Vaak zijn dit schotten die uit de grond naar boven komen bij hoogwater. Zoals de Dutch Dam, een opklapbare waterkering, die steden beschermt tegen hoogwater van rivieren. Of de Vlotterkering van Dura Vermeer, waarbij een klep bij stijgend water omhoog komt.

Een ander goed voorbeeld is de Self Closing Flood Barrier, dat werd bedacht door de Nederlandse uitvinder Johann van den Noort en door BFDS op de markt gebracht. Deze polyestermuur zit verstopt onder de grond en wordt door stijgend water omhoog geduwd en sluit zo een ingang waterdicht af. Dit wordt al onder meer toegepast bij de National Archives in Washington DC.

De Water-Gate.

Bfds

Internationale reputatie

Opvallend veel van deze alternatieve, tijdelijke waterkeringen zijn van Nederlandse makelaardij. “Dat is geen toeval. Nederland heeft veel kennis op het gebied van waterbouwkunde, daarom zijn er zoveel ondernemers actief. Bovendien heeft Nederland internationaal een grote reputatie op het gebied van water, waar de bedrijven hun voordeel mee doen”, zegt Jonkman.

Waarom zijn er zoveel bedrijven die tijdelijke waterkeringen ontwikkelen? Het antwoord is simpel. Het potentieel is gigantisch. “Wekelijks zijn er wel ergens ter wereld overstromingen”, zegt Reedijk. Kreijns vult aan: “In Europa hebben we relatief goede en betrouwbare dijken. In Azië is dit vaak niet het geval. Daar vinden veel overstromingen plaats en is dus ook behoefte aan betrouwbare alternatieven voor de zandzak.”

Interesse uit Azië

Met name vanuit Vietnam, Bangladesh en Thailand ontvangen de bedrijven momenteel veel vragen. Zoals Green Soil Bag, een groene zandzak die je na gebruik kan laten liggen. Het juten omhulsel lost in een paar maanden op en de zaadjes in de zak komen vervolgens uit. “In Bangladesh wil men de zak gebruiken om bewoners zelf dijken te laten aanleggen rond hun dorpen.”, zegt uitvinder Jean-Paul de Garde van Green Soil Bag. De zakken worden al in Nederland gebruikt door meerdere waterschappen, met name om gaten in dijken op te vullen.

Een delegatie uit Vietnam kwam onlangs al naar Delft toe om de nieuwe methodes te bekijken. Kreijns geeft aan dat er nog meer contacten zijn met overheden en media uit Azië.

“Iedereen wil zien hoe het werkt, voor ze iets aanschaffen”, zegt Geeris. “Daarom wilden we eigenlijk onlangs tijdens de dreigende overstromingen naar Duitsland rijden met onze vinding. We hadden de Water-Gate moeten gebruiken langs de Elbe en laten zien hoe goed het eigenlijk werkt. Je rolt het ding zo van een vrachtwagen af. Gesleep met loodzware zandzakken is verleden tijd. Bovendien ruim je het eenvoudig op, in plaats van al die zakken weer leeg te maken en af te voeren.”