Het voornemen van het kabinet om mensen langer te laten doorwerken heeft alleen kans van slagen als ook werkgevers zich hier pro-actief voor gaan inzetten. Bijvoorbeeld door op maat gemaakte begeleiding aan te bieden. Dit stelt Johan Groothoff, hoogleraar Arbeid en Gezondheid aan de Rijksuniversiteit Groningen en het Universitair Medisch Centrum Groningen.
Veroudering is onvermijdelijk voor iedereen die werkt, maar “voltrekt zich niet bij elk individu op dezelfde wijze. Sommige oudere mensen zijn nog heel fit, maar de meesten lopen één of meerdere beperkingen op waarmee zijzelf en hun werkgever rekening moet houden.” In algemene zin neemt de belastbaarheid van mensen na hun veertigste langzaam af. “De vraag is dan hoe je productiviteit zo goed en slim mogelijk organiseert.”
Nadruk op eigen verantwoordelijkheid
Groothoff constateert dat steeds meer verantwoordelijkheid voor voortdurende productiviteit bij de werknemer wordt gelegd. “We noemen dat empowerment, mensen bewust maken van het belang van hun eigen verantwoordelijkheid voor hun gezondheid.”
Maar het is maar de vraag of iedereen in de samenleving die verantwoordelijkheid ook echt aankan. Een deel van de bevolking kan weinig met die gewenste houding en dat stemt Groothoff zorgelijk. “Veel mensen, soms lager opgeleid, hebben nooit de vermogens ontwikkeld om hun leven zo bewust te sturen. Kun je het resultaat dan wel zo nadrukkelijk aan zulke kwetsbare groepen overlaten?”
Jaargesprekken
Groothoff vindt daarom dat werkgevers nadrukkelijker instrumenten als jaargesprekken moeten gebruiken om de vinger aan de pols te houden. “Wat gaat er goed en wat gaan we aanpassen? In sommige sectoren is dat meer zoeken dan in andere, maar het gaat om het gezamenlijke belang van werkgever en werknemer bij duurzame productiviteit.”
Verzuim voorkomen
Cruciaal daarbij is dan niet dat formulier, maar het contact. “Een goede chef vindt de rust om echt te luisteren naar zijn mensen. Werk is niet alleen iets wat je doet, het is ook iets waarover je moet praten.”
Het is duidelijk dat het bespreken van dingen die nu minder goed gaan of lukken niet altijd eenvoudig zal zijn, want hoe compenseer je dat vervolgens? “Niemand houdt van demotie of een teruggang in salaris. Maar werkelijk productief zijn, is ook samen vooruit kijken en bijvoorbeeld verzuim voorkomen.” Een ander of aangepast takenpakket kan daarbij een oplossing zijn.
Zwaar werk
Er is maatwerk nodig per sector van de arbeidsmarkt, stelt Groothoff. De belasting van werknemers is per beroep anders, maar zwaar werk is lastig algemeen te benoemen. “De vakbeweging heeft daar een vrij klassieke opvatting over, met een flinke nadruk op lichamelijk zwaar werk, zoals bij stratenmakers en bouwarbeiders.”
Ook een stressvolle kantoorbaan kan het nodige van mensen vragen.
Wikimedia CommonsMaar iemand die in korte tijd veel beslissingen moet nemen of structureel met hevige emoties te maken krijgt, wordt ook flink belast. “Waar het om gaat is of je kunt schuiven met taken en hoe je reageert op de constatering dat een taak zwaar begint te vallen?”
Groothoff denkt dat er in veel beroepen nog flink te winnen valt.
“We zien veel dat mensen na hun vijftigste niet meer op cursussen gestuurd worden, maar is het wel terecht om in hen niet meer te investeren? Op die manier kan kostbare informatie verloren gaan.”
In de bouw bijvoorbeeld. Daar staat lang niet iedereen op de steigers. Heeft een bedrijf bijvoorbeeld geen belang bij iemand in de administratie die zelf weet hoe het is om te bouwen?”