Naar de content

"Mag ik jouw kind hebben?"

Verzochte adoptie in een klein Marokkaans dorpje

Patricia Patrideniz

Hoewel de Islamitische wetgeving adoptie verbiedt, is het in grote delen van Marokko aan de orde van de dag. Cultureel-antropologe Annerienke Fioole onderzocht de problematiek rond adoptie in kleinere Marokkaanse gemeenschappen. Hiervoor leefde ze vier maanden lang in het dorpje Skhirat waar ze 63 adoptiegevallen documenteerde.

Annerienke Fioole op het strand van Skhirat.

Annerienke Fioole

“Ik heb me in mijn onderzoek naar de problematiek rond adoptie in kleinere Marokkaanse gemeenschappen voornamelijk gericht op de gevallen waarbij de biologische ouders verzocht werden om hun kind ter adoptie af te staan” aldus cultureel-antropologe Annerienke Fioole. Om de gevallen van adoptie in het Marokkaanse dorpje Skhirat gericht te kunnen onderzoeken verdeelde Fioole (voorheen redacteur sociale wetenschappen bij Kennislink) deze in drie categorieën: weeskinderen, buitenechtelijke kinderen en gevallen waarbij de biologische ouders verzocht werden om hun kind af te staan. Het is voornamelijk deze derde categorie – waar 37 van de 63 onderzochte gevallen onder vallen – die intrigeert, want waarom zouden ouders hun kind ter adoptie afstaan, terwijl zij er ook zelf voor zouden kunnen en willen zorgen?

De voornaamste reden dat ouders vaak niet tegen een adoptieverzoek ingaan lijkt te liggen in de sociale verhoudingen die aanwezig zijn in de Marokkaanse samenleving. In veel gevallen hangt dit samen met het feit dat het adoptieverzoek over het algemeen van een familielid komt. De meeste ondervraagden bleken moeite te hebben om verzoeken van familieleden af te slaan. Maar er is niet uitsluitend sprake van adoptiegevallen binnen de familiale sfeer. Het zijn de, weliswaar zeldzame, gevallen waarbij geen sprake is van biologische familiebanden tussen ouders en de adoptieouders waaruit blijkt dat dergelijke verzoeken niet vreemd zijn binnen de sociale structuur van Skhirat. Wel bleek dat er in de gevallen waarbij er geen sprake was van biologische familiebanden, andere familiebanden zoals huwelijken of melkverwantschap een rol speelden.

“Sociale druk is dus de voornaamste motivatie van ouders om afstand te doen van hun kinderen”, stelt Fioole. “Deze sociale druk komt voort uit liefde voor een kinderloos echtpaar, het gevoel bij iemand in het krijt te staan, het willen geven van een groot ‘cadeau’ of een combinatie van deze factoren.” Hoewel de duidelijke machtsverhoudingen binnen sociale- en familierelaties dus wel een rol van betekenis spelen, liggen deze genuanceerder dan dat het op het eerste gezicht lijkt.

Wetgeving

Hoewel adoptie bij wet verboden is, zijn er in Marokko verschillende manieren om toch voogdij te verkrijgen over andermans kind. De eerste is door een weeskind te adopteren. Hiervoor dient een contract (een kafala) ondertekend te worden waardoor de adoptieouders de voogdij over het kind verkrijgen. Ook komt het voor dat mensen zichzelf onrechtmatig laten registeren als de biologische ouders van een kind. In veel gevallen negeren de adoptieouders de burgerlijke stand en haar procedures echter volledig.

Dit komt voort uit het feit dat het tot voor kort in Marokko niet vanzelfsprekend was om een kind direct na de geboorte te laten registeren. Registreren kon altijd nog wanneer een kind bijvoorbeeld ingeschreven moest worden voor de middelbare school. Hoewel de modernisering van de Marokkaanse samenleving er voor heeft gezorgd dat het niet registreren van kinderen minder voor komt, is dit nog niet uit de samenleving verdwenen.

In de Mudawannah (de Marokkaanse familiewetgeving) staat dat zelfs wanneer een kind door derden is opgevoed, de bloedband juridisch gezien de sterkste is. Wanneer de biologische ouders van een kind dat door adoptieouders is opgevoed hun kind dus terug willen, staan ze volledig in hun recht. Uit angst dat kinderen uiteindelijk gaan verlangen naar hun biologische ouders wordt de adoptie over het algemeen verzwegen. Hoewel dit in strijd met de Islamitische wetgeving die stelt dat de herkomst van een kind nooit verborgen mag worden, is dit in de praktijk vaak geen argument om het kind op de hoogte te stellen van de adoptie.

Sociale verhoudingen

Hoewel het onderzoek van Fioole zich uitsluitend gericht heeft op het dorpje Skhirat, verwacht ze dat de conclusies die ze getrokken heeft gelden voor een groot gedeelte van de adoptiegevallen in Marokko. Fioole: “Wanneer ik mijn bevindingen bespreek met mensen van Marokkaanse afkomst, krijg ik vaak reacties die er op wijzen dat de resultaten van mijn onderzoek waarschijnlijk kenmerkend zijn voor de rest van Marokko. Iedereen heeft wel een neef of een nicht die te maken heeft gehad met adoptie.”

Wat verder opvalt, is dat in de meeste gevallen waarbij sprake is van verzochte adoptie de moeder pas om haar kind gevraagd wordt wanneer de zwangerschap al in een ver gevorderd stadium verkeerd. Het komt zelfs vaak voor dat het verzoek komt op het moment dat het kind al geboren is. Deze biologische moeders gaven dan ook zonder uitzondering aan dat ze hun ter adoptie afgestane kind nog steeds zagen als hun eigen kind.

Wanneer de biologische ouders echter de vraag werd voorgelegd of ze rouwig waren om het afstaan van hun kinderen, werd hier pas na lang aandringen bevestigend op geantwoord. Fioole concludeert hieruit dat we dus wel degelijk te maken hebben met liefhebbende ouders die geëmotioneerd zijn door het afstaan van hun kinderen. Het feit dat ze hun emoties van verdriet liever niet openlijk uitten vloeit volgens haar voort uit de wens om de adoptieouders te laten merken dat het geschenk van hun eigen kind welgemeend is, en dat ze dus achter hun keuze staan.

NPO Doc: De wereld van adoptie

NPO Doc: De wereld van adoptie

Overal ter wereld staan ouders vanwege verschillende redenen hun kinderen af. NPO Doc verdiept zich een week lang in de wereld van de adoptie. Wat komt erbij kijken en wat zijn de gevolgen voor de kinderen, de adoptieouders én de biologische ouders? In ‘Mercy Mercy’ volgen we de adoptie van Ethiopische kinderen door een Deens echtpaar en in ‘Ik had nog niets verkeerd gedaan’ blikken volwassenen terug op hun adoptie en het effect op hun leven.

Bron
  • Fioole, J.C.C.M., Give me your child: adoption practices in a small Moroccan town, The Journal of North African Studies, (19 mei 2014). DOI: 10.1080/13629387.2014.917587
ReactiesReageer