Met begrijpelijke taal, toevoeging van plaatjes of animaties kan medische informatievoorziening begrijpelijker

Informatie over gezondheid is overal te vinden: in wachtkamers, folders die we over de post krijgen, en natuurlijk op internet. Maar voor veel mensen zijn de teksten te moeilijk. Met begrijpelijke taal, toevoeging van plaatjes of animaties wordt complexe medische informatie voor iedereen behapbaar. “Er valt een grote slag te slaan”, aldus promovenda Corine Meppelink.

19 mei 2016

Medische informatie is op grote schaal voorhanden. Voor een bezoekje aan de dokter hebben we volop mogelijkheden om ons in te lezen in ziektebeelden, oorzaken en mogelijke behandelingen. Het online aanbod is ontzettend groot, en toch kunnen veel mensen er niet goed mee overweg.

“Ongeveer een kwart van de Nederlanders heeft onvoldoende gezondheidsvaardigheden”, vertelt Corine Meppelink, die deze maand op het onderwerp promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam. “Dat betekent dat ze niet goed uit de voeten kunnen met informatie over gezondheid. Dat kan online zijn, in de wachtkamer; noem maar op.”

Tekstgericht

Als communicatiewetenschapper is Meppelink geïnteresseerd in de manier waarop teksten over gezondheid verbeterd kunnen worden. Voor haar promotie onderzocht ze daarom wat de invloed is van tekstniveau op de begrijpelijkheid, en het gebruik van plaatjes en animatie. “Het interessante is dat veel medische informatie online wordt aangeboden, een plek die zich uitstekend leent voor plaatjes en animaties. En toch zijn de meeste websites over gezondheid nog heel tekstgericht.”

Wel zijn er steeds meer animatiebureaus die hierop inspelen. “Maar tot nu toe was er weinig wetenschappelijk bewijs dat animatie ook echt bijdraagt aan de begrijpelijkheid. Mijn onderzoek laat voor het eerst zien dat mensen complexe informatie veel beter begrijpen met een animatiefilmpje. Maar het gaat niet altijd op. Soms is het beter om alleen het tekstniveau aan te passen.”

Bevolkingsonderzoek

Voor haar onderzoek maakte Meppelink gebruik van de concepttekst van het RIVM over darmkanker. “We kozen voor deze tekst omdat die voor veel mensen relevant is: alle Nederlanders van boven de 55 krijgen sinds 2014 een uitnodiging op de mat voor een screening.” Het onderzoek vond eind 2012 plaats, toen de communicatie hierover nog niet naar de burgers was gegaan. De 550 proefpersonen werden geworven door een marktonderzoeksbureau.

Die proefpersonen verdeelde de promovenda in twee groepen: mensen met hoge en mensen met lage gezondheidsvaardigheden. Daarvoor maakte ze gebruik van een vragenlijst van het AMC, waarin naar de betekenis van 33 medische termen wordt gevraagd. “Het geeft een beter beeld dan opleiding”, aldus Meppelink: “Een lager opgeleide die al jarenlang in de zorg werkt, scoort hoger dan een hoger opgeleide die nog weinig met het medische circuit in aanraking is geweest.”

Begrijpelijke taal

De deelnemers kregen de tekst op verschillende manieren aangeboden. Meppelink maakte ten eerste een vereenvoudigde versie: “We hebben gekeken wat er gebeurt als we de tekst helemaal actief maken, het jargon eruit halen, moeilijke termen uitleggen en kortere zinnen maken.” Sommige mensen kregen een moeilijke versie van de tekst voorgelegd met meer jargon en complexe zinnen, andere de vereenvoudigde versie. Een andere groep kreeg er ook nog plaatjes bij.

De uitkomsten laten zien dat het enorm veel uitmaakt als de tekst begrijpelijker wordt gemaakt. “De eenvoudige variant was voor iedereen goed te begrijpen. In dat geval waren plaatjes niet echt meer nodig. Als je de tekst niet vereenvoudigt, maar deze wel voorziet van plaatjes, kunnen ook de mensen met lage gezondheidsvaardigheden de tekst beter begrijpen. Voor de mensen met hoge gezondheidsvaardigheden maakten de plaatjes niet uit.”

Animatie helpt

In een volgende studie onderzocht Meppelink het effect van illustraties in bewegende vorm, oftewel animatie. “In deze studie zijn we verder gegaan met complexe teksten. Het vereenvoudigen van teksten gaat maar tot een bepaalde hoogte. Sommige medische informatie blijft complex. Toch bleek dat wanneer je een dergelijke complexe tekst in een filmpje giet, ook mensen met lage gezondheidsvaardigheden de boodschap prima begrijpen.”

Het filmpje dat de deelnemers te zien kregen, liet zien hoe een poliep zich ontwikkelt. Vervolgens moesten de deelnemers veertien vragen beantwoorden over de tekst. “Het effect was zo sterk, dat er geen verschil meer was tussen mensen met lage en hoge gezondheidsvaardigheden in het onthouden van de informatie. Animatie helpt dus om moeilijke informatie te verwerken.”

Lees voor-knop

Daarbij gelden wel bepaalde randcondities. “Het helpt enorm als een tekst voorgelezen wordt. Er zijn ook al verschillende websites die een knop ‘lees voor’ hebben. Wij hebben voor de animatiefilmpjes een radionieuwslezer gebruikt. Ook lag de inhoud van het filmpje heel dicht bij de tekst. Als die twee teveel uiteen liggen, is het misschien weer moeilijk om de connectie te maken.”

De belangstelling voor haar studie vanuit de animatiewereld is groot, vertelt Meppelink. “Zo groot dat het me een beetje overviel. Maar het is ook een vrij nieuw onderzoeksterrein. Ik denk dat het belangrijk is dat er nog meer onderzoek gedaan wordt naar de effecten van animatie. Het is natuurlijk wel een enorme investering voor zorginstellingen. Mijn advies is dan ook om eerst naar het tekstniveau te kijken, en als het écht complexe inhoud is, te grijpen naar een animatiefilmpje.”

Lees ook de blogs van Corine Meppelink op de website van SWOCC