Naar de content

Na iets aardigs, luisteren mensen beter naar gezondheidsadviezen

Een bord spinaziesalade op een houten tafel.
Een bord spinaziesalade op een houten tafel.
Mike Kenneally, via CC0

Roken is slecht, vet eten is ongezond en je moet meer bewegen. We horen deze teksten vaak genoeg, maar wie raakt er werkelijk gemotiveerd van zulke boodschappen om zijn leven te beteren? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen actie ondernemen als het om hun gezondheid gaat?

Eet meer fruit, maar drink minder vruchtensap. Drink geen alcohol, of juist één glas rode wijn per dag. Melk is goed voor elk, of krijgen we juist veel te veel zuivelproducten binnen? Gezondheidscommunicatie is een lastig vak. De meeste mensen luisteren om diverse redenen niet naar wat de wetenschappers te zeggen hebben over hun gezondheid.

Verwarrende berichten

Verschillende, soms tegenstrijdige, berichten uit de media zorgen ervoor dat mensen ook niet weten wat ze moeten geloven van wat er allemaal gezegd wordt. Daarom geloven ze soms helemaal niets meer, of beter gezegd: mensen geloven alleen wat ze willen geloven. “Dat komt omdat voeding ook complex is”, vertelt Jaap Seidell, hoogleraar voeding en gezondheid aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. “Een product is niet ‘alleen maar goed’ of ‘helemaal slecht’. Fruit bijvoorbeeld bevat vitamines en mineralen, maar ook bestrijdingsmiddelen (op de schil) en suiker en zuren die ongunstig zijn.” Daarnaast is de informatie op internet deels gekleurd door mensen die er baat bij hebben, van dieetguru’s tot de levensmiddelenindustrie. Seidell: “De intensieve marketing van ongezonde producten (lekker, grote porties, lage prijzen, overal beschikbaar) maken dat we voortdurend verleid worden tot ongezond gedrag.”

Onderdeel van het leven

Volgens Seidell negeren mensen de negatieve gezondheidsadviezen omdat ze plezier beleven aan ongezonde gedragingen als drinken, roken en slechte eetgewoontes. “De beloning is direct, terwijl de nadelige gevolgen vaak pas na tientallen jaren duidelijk worden”, verduidelijkt Seidell.
Negatieve informatie over gezondheid wordt vaak ook niet aangenomen doordat het ongezonde gedrag een gewoonte is geworden. Dit verschijnsel wordt ook wel cognitieve dissonantie genoemd, dat betekent dat mensen de berichten die strijdig zijn met hun gewoonten moeilijk kunnen aannemen.

Enny Das, hoogleraar communicatie en beïnvloeding aan de Radboud Universiteit Nijmegen, heeft onderzoek gedaan naar de acceptatie van slechte gezondheidsberichten. Zij vertelt dat de ongezonde gewoonten onderdeel zijn geworden van het leven van mensen. Ze kunnen zich daardoor niet voorstellen dat ze van deze gewoonte af kunnen komen.
Das heeft echter een manier gevonden waarop mensen deze negatieve informatie wel accepteren. Het helpt om eerst iets positiefs vertellen over de mensen zelf. Op die manier wordt er een balans gecreëerd en staan mensen meer open voor een negatieve boodschap die normaal een disbalans zou creëren in hun zelfbeeld.

Positieve stemming

Het onderzoek van Das past twee manieren van positieve manipulatie toe. De eerste manier bevestigt door middel van een vragenlijst een positief zelfbeeld van de ondervraagde. Dit houdt in dat er vragen in voorkomen waaruit blijkt dat je een aardig persoon bent, zoals “Help je wel eens een oude vrouw met oversteken?”

De tweede manier is mensen in een positieve stemming brengen door ze aan iets vrolijks te laten terugdenken. Beide strategieën leiden ertoe dat men, wanneer het gaat om gezondheid, meer open staat voor bedreigende informatie. Dit principe kan in gezondheidscampagnes worden toegepast door eerst een grapje of een relativerende opmerking te maken. Dat vergt wel enige creativiteit, want bij elke campagne moet er natuurlijk iets anders verzonnen worden.

Wat ook belangrijk is, maar vaak wordt vergeten, is het aanbieden van handvatten als je slecht nieuws brengt. Das: “Je kunt wel zeggen dat je veilig moet vrijen omdat je anders een soa kunt oplopen, maar het is dan wel belangrijk om te vertellen over wat je dan moet doen. De effectiviteit van het aanbevolen gedrag moet goed uitgelegd worden. Dit klinkt voor de hand liggend, maar het zijn wel belangrijke dingen om niet te vergeten. Vooral bij jongeren zal het veel beter werken als je ze tips geeft over hoe je dit het beste kunt aanpakken, dan wanneer je alleen zou zeggen dat ze iets moeten doen.”
Mensen die ongezond gedrag vertonen hebben daar vaak een reden voor. Help ze die reden aan te pakken. Soms is dat gewoon dat ze eigenlijk niet goed snappen hoe ze hun gedrag kunnen veranderen.

Veel effectiever

Das vindt het gek hoe huidige gezondheidscampagnes de boodschap keihard vertellen zonder enige nuances. Haar advies voor gezondheidscampagnes is om altijd te verdiepen in de doelgroep en mensen altijd positief te benaderen.
Spreek mensen bovendien aan op zaken waar ze zich in het dagelijks leven druk over maken. Zo zullen mensen met overgewicht zelf vooral de sociale gevolgen ondervinden, zoals niet in een mooie jurk passen of negatief behandeld worden in de winkel. De campagnes moeten niet zeggen dat het gevaarlijk is, maar meer inzetten op de gevolgen die de mensen zelf veel erger vinden. Dat is veel effectiever. “We moeten beter inspelen op de gevoeligheden van de mensen en erachter zien te komen welke (sociale) gevolgen zij graag zouden voorkomen”, meent Das.

In Groot-Brittannië voerde de overheid een stevige campagne tegen obesitas. Zulke ernstige berichten komen echter waarschijnlijk niet aan bij de doelgroep. Het is belangrijker om in te zetten op sociale gevolgen die dichter bij de mensen staan. En mensen handvatten te bieden hoe ze hun gedrag kunnen veranderen.

4yourkids.org.uk
ReactiesReageer