Ontsteking in beenmerg voorspelt de ontwikkeling van leukemie

In het beenmerg liggen verschillende soorten stamcellen, zoals mesenchymale stamcellen, die bot-, kraakbeen-, spier-, en vetcellen maken, en bloedvormende stamcellen, die verantwoordelijk zijn voor de productie van rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes.

Wanneer een groot aantal abnormale witte bloedcellen wordt aangemaakt is er sprake van leukemie (bloedkanker). Dit ontstaat niet altijd door een verandering in de bloedcellen zelf. “Een aantal jaren geleden hebben we in muisstudies al laten zien dat omgevingscellen de ontwikkeling van leukemie kunnen aanmoedigen”, vertelt Marc Raaijmakers, hematoloog aan het Erasmus MC. “Alleen toen wisten we nog niet welk mechanisme daarachter zat en wat de relevantie was voor patiënten met beenmergziekten. Dat weten we nu wel.”

Cellen onder stress

Raaijmakers en zijn collega’s bekeken de cellen in het beenmerg van muizen met het Shwachman Diamond Syndroom (SDS), een zeldzame erfelijke aandoening waarbij één gen in alle cellen van het lichaam gemuteerd is. SDS wordt gezien als ‘voorloper’ van een bepaalde vorm van leukemie (acute myeloide leukemie of AML). Een zeer groot aantal patiënten met SDS ontwikkelt vroeg of laat AML. De genetische verandering bij SDS zet mesenchymale stamcellen onder stress. De cellen reageren daarop met de productie van ontstekingsstofjes. “Een ontsteking in steuncellen leidt tot genetische schade in bloedstamcellen. Dit draagt vervolgens bij aan de kwaadaardige verandering van deze cellen”, legt Raaijmakers uit.

“Dit hebben we aangetoond bij muizen en vervolgens zijn we gaan kijken naar de cellen van patiënten met SDS. In deze patiënten bleek hetzelfde ontstekingsmechanisme actief te zijn.” Hoe zit dat dan bij patiënten met myelodysplastisch syndroom (MDS), een andere (meer voorkomende) beenmergziekte die bekend staat als ‘voorloper’ van leukemie? “Ongeveer dertig procent van de patiënten met MDS ontwikkelt uiteindelijk leukemie. Wij hebben nu laten zien dat bij MDS-patiënten een ontsteking van mesenchymale cellen het ontstaan van leukemie (AML) voorspelt”, zegt Raaijmakers.

Ontsteking en kanker

De hematoloog is opgetogen over de resultaten van het onderzoek. “Niet alleen hebben we nu het biologische mechanisme laten zien, ik denk zeker dat deze kennis ook klinische relevantie heeft. We kunnen op dit moment, bij patiënten met MDS, nog onvoldoende voorspellen of er leukemie ontstaat. Door te kijken naar ontsteking in steuncellen kunnen we patiënten met een hoog risico op leukemie hopelijk sneller identificeren en ook eerder behandelen, waardoor we de ziekte wellicht kunnen vertragen of zelfs voorkomen.”