Sikkelcelanemie is een gevaarlijke ziekte waarbij rode bloedcellen dusdanig vervormd zijn dat zij zuurstof lang niet zo efficiënt door het lichaam kunnen transporteren als gezonde rode bloedcellen. Maar de misvormde sikkelcellen hebben verrassend genoeg ook pluspunten. Zo kunnen zij onder andere de groei van bepaalde tumoren flink remmen.
Dat blijkt uit onderzoek van Amerikaanse kankerdeskundigen dat deze week verschijnt in het blad PLoS ONE. De Amerikanen spoten fluorescerende sikkelcellen in bij muizen met borstkanker en zagen vervolgens dat de groei van de tumoren flink geremd werd.
Bloedvaten afsluiten
Sikkelcellen ontstaan door een genetische mutatie die ervoor zorgt dat het eiwit hemoglobine op een verkeerde manier wordt opgevouwen. Door hun afwijkende vorm zijn sikkelcellen niet zo efficiënt in het transporteren van zuurstof als gezonde rode bloedcellen.
Lichaamscellen die daardoor te weinig zuurstof krijgen, gaan allerlei signaalstoffen produceren, waar de sikkelcellen vervolgens weer op reageren. Dat leidt ertoe dat sikkelcellen zich in de bloedvaten ophopen en deze afsluiten zodat het omliggende weefsel helemaal geen zuurstof meer krijgt.
Voor mensen met sikkelcelanemie, waarbij uitsluitend abnormale rode bloedcellen voorkomen, is deze situatie natuurlijk erg gevaarlijk. Maar voor kankerpatiënten, die zelf gezonde rode bloedcellen aanmaken, kunnen sikkelcellen een uitkomst zijn.
Noodkreet
Bij mensen komen veelal tumoren voor die zo groot zijn dat de cellen in de kern ervan niet voldoende zuurstof krijgen. Deze tumorcellen gaan dan vervolgens – net als normale lichaamscellen in ademnood – allerlei signaalstoffen produceren. Door deze noodkreet worden vanuit bestaande bloedvaten nieuwe bloedvaten aangelegd richting de tumor waardoor het zuurstoftekort afneemt en de tumor weer verder kan groeien.
Zulke cellen in de kern van een tumor zijn met chemotherapie en bestraling heel moeilijk te bereiken. Daarom wordt er door wetenschappers voortdurend gezocht naar alternatieven om ook deze cellen een kopje kleiner te maken. Al sinds 2006 zijn de Amerikanen bezig met hun werk aan sikkelcellen. Zij spoten fluorescerende sikkelcellen in bij muizen in de hoop dat deze, net als bij patiënten met sikkelcelanemie, bloedvaten kunnen afsluiten. En dan geen gezonde bloedvaten, maar juist de bloedvaten die de tumor van zuurstof voorzien.
Specifiek
Slechts vijf minuten na het inspuiten hechtten de sikkelcellen zich in de bloedvaten rond het tumorweefsel. En binnen een half uur waren er blokkades ontstaan waardoor de tumor werd afgesneden van zijn levenslijn. Dankzij deze nieuwe behandeling nam de omvang van de tumoren bij muizen flink af en bovendien hadden de knaagdieren op het eerste gezicht geen last van bijwerkingen.
Sikkelcellen (links) blijven na inspuiten steken in de bloedvaten rondom het tumorweefsel. Gewone rode bloedcellen (rechts) doen dat niet.
David S. TurmanDe Amerikanen leggen in PLoS ONE uit hoe het komt dat de sikkelcellen zich zo specifiek richten tegen tumorweefsel en gezonde cellen met rust laten. Sikkelcellen gaan af op cellen met ademnood. Die komen in een tumor wel voor, maar in gezond weefsel niet omdat dat bij kankerpatiënten door normale rode bloedcellen van voldoende zuurstof wordt voorzien.
Zij gaan er daarom vanuit dat deze behandeling bij mensen ook geen schadelijke bijwerkingen zal hebben. Ze hopen dat sikkelcellen in de toekomst worden ingezet in de strijd tegen moeilijk behandelbare vormen van borstkanker en prostaatkanker.