Naar de content

Voorganger van de oermens maakte al werktuigen

MPK-WTAP

Voorgangers van de oermens fabriceerden al gereedschap. Dat blijkt uit de vondst van 3,3 miljoen jaar oude bewerkte stenen, uit de periode voordat mensachtigen van het geslacht Homo hun intrede deden op aarde. Tot nu toe dacht men dat de Homo habilis de eerste stenen werktuigen maakte.

Fossielen- en artefactenjager Sammy Lokorodi, die de onderzoekers naar de vindplaats leidde, toont een artefact.

West Turkana Archaeological Project

In Kenia zijn stenen werktuigen ontdekt van 3,3 miljoen jaar oud. Dat is 700.000 jaar ouder dan de oudste bewerkte stenen die tot nu toe bekend waren, én ouder dan de eerste homininen (mensaap-achtigen) die tot het geslacht Homo gerekend worden. Het betekent dat de voorganger van de oudst bekende oermens al in staat was om stenen te bewerken. Tot nu toe werden de oudste werktuigen toegeschreven aan de Homo habilis (‘de handige mens’) die 2,8 miljoen jaar geleden op het toneel verscheen.

Notenkrakers

Van de ontdekte stenen zijn duidelijk doelbewust stukken afgeslagen, schreven de Franse, Amerikaanse en Keniaanse wetenschappers gisteren in Nature. Kenmerkend is de wat lompe manier waarop dit kennelijk gebeurde, en vooral het formaat van sommige werktuigen; er zitten exemplaren tussen van 15 kilo. De bewerkte stenen deden waarschijnlijk dienst als vuistbijlen, hamers of aambeelden. Onze verre voorouders gebruikten ze bijvoorbeeld om noten te kraken of knollen open te breken, denken de onderzoekers.

Wie het gereedschap gebruikte kunnen de wetenschappers niet zeggen. Ideeën hebben ze echter wel. In de buurt van de vondst, op een afstand van minder dan een kilometer, werd in 1999 al eens een 3,3 miljoen jaar oude schedel van de Kenyanthropus platytops gevonden, en later nog meer schedelfragmenten en enkele tanden. Maar het zou ook de Australopithecus afarensis uit hetzelfde tijdvak kunnen zijn, een soortgelijke, enigszins slungelige aapachtige. Of misschien was het toch een oermens, die voor de Homo habilis leefde maar simpelweg nog niet ontdekt is.

Van mensapen uit de huidige tijd, zoals gorilla´s en chimpansees, is bekend dat ze regelmatig takken of stenen als gereedschap gebruiken. Dat ze materiaal bewerken om zelf gereedschap te maken is echter nooit beschreven.

Chris Lepre van Columbia University’s Lamont-Doherty Earth Observatory monstert sedimenten voor de datering

West Turkana Archaeological Project

Ouderdom

De ouderdom van de stenen kon behoorlijk nauwkeurig vastgesteld worden. Ze zaten in een sedimentstapel waarin zich onder meer vulkaanassen bevonden, en die zijn uitstekend te dateren. De onderzoekers kwamen uit op een ouderdom tussen de 3,33 en 3,11 miljoen jaar.

Geheel onverwacht is deze ouderdom overigens niet. Eerder werden uit dezelfde periode al botten van prooidieren gevonden, die met scherpe voorwerpen bewerkt leken te zijn. Aanwijzingen dat homininen toen al stenen mesjes of schrapertjes gebruikten waren er dus al.

Wel onverwacht is de omgeving waarin zij de stenen kennelijk bewerkten. De vindplaats was 3,3 miljoen jaar geleden een bosgebied. Tot nu toe ging men er van uit dat de homininen pas gereedschap ging maken toen ze vanuit het bos – waar voldoende fruit te vinden was – de savanne in trokken, en aangewezen raakten op een dieet met veel vlees.

Nieuwe vragen

Waarom er toch gereedschap nodig was is nog niet duidelijk, en voor wie werktuigen van 15 kilo het leven handiger maakte moet dus ook nog worden uitgezocht. En wat zegt dit alles over de ontwikkeling van de intelligentie? “Met dit soort vondsten los je geen vragen op, maar creëer je juist nieuwe”, zoals Chris Lepre van Columbia University, één van de auteurs van het artikel, het formuleert in het persbericht van zijn Universiteit.

Bron:

Harmand e.a., 3.3-million-year-old stone tools from Lomekwi 3, West Turkana, Kenya, Nature, (21 mei 2015), 310-315, doi:10.1038/nature14464

ReactiesReageer