Waarom ebola maar niet onder controle komt

Op 10 maart van dit jaar kwam bij de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de eerste melding binnen van een uitbraak in West-Afrika. Begin april werd duidelijk dat het om ebola ging. Inmiddels zijn er ruim 9000 mensen besmet geraakt, waarvan er ruim 4000 zijn overleden. En die cijfers zijn waarschijnlijk zwaar onderschat, omdat alleen mensen bij wie de ziekte echt is vastgesteld worden meegeteld.

Gezondheidszorg ingestort

“Een ebola-uitbraak is geen nieuw fenomeen, maar de huidige omvang is dat wel. We hebben nog nooit zo’n grote uitbraak van ebola gezien”, zegt Marion Koopmans, hoogleraar virologie aan het Erasmus MC en tevens werkzaam bij het RIVM. “Het gaat om een gebied dat net zo groot is als de Benelux plus een deel van Frankrijk en Duitsland samen. Eigenlijk moeten binnen dat gebied alle mensen die met een patiënt in contact zijn geweest in de gaten worden gehouden, maar daar is geen capaciteit voor. Guinee, Sierra Leone en Liberia zijn landen met een grote armoede, een gebrekkige gezondheidszorg en een slechte infrastructuur.”

Artsen zonder Grenzen is in de getroffen gebieden actief met zeven ebola-behandelcentra. Ook zij zien capaciteitsproblemen. Er zijn op dit moment duizend bedden beschikbaar voor het behandelen van patiënten, maar er zijn er vierduizend nodig. De gezondheidszorg is ingestort, omdat ook enkele honderden gezondheidswerkers aan ebola zijn overleden. Karline Kleijer van Artsen zonder Grenzen vertelt: “Als je op dit moment, bijvoorbeeld, een keizersnede nodig hebt, ga je daaraan dood. Want er is geen plek en geen personeel om je te behandelen.”

Mobiele laboratoria

Om de uitbraak onder controle te krijgen is het volgens Kleijer nodig om minstens 70% van de patiënten tijdig te kunnen isoleren en behandelen en 70% van de overleden patiënten veilig te begraven. “Dat lukt nu niet omdat de opsporing van ebola lang niet altijd goed gaat”, zegt zij.

Het ebola virus is aan te tonen met een kweektest of in het bloed te detecteren met behulp van een PCR-reactie. Verschillende landen, waaronder Duitsland en de Verenigde Staten, hebben in het getroffen gebied mobiele laboratoria die zulke tests kunnen uitvoeren. “Maar dat zijn allemaal losse initiatieven, er is geen centrale coördinatie. Daarom zijn er nog steeds gebieden in Afrika waar helemaal geen goede diagnostiek mogelijk is”, zegt Chantal Reusken, virologe aan het Erasmus MC.

En hoe zit dat in Nederland? Reusken gaat verder: “In Nederland zijn geen faciliteiten waar we het ebolavirus kunnen kweken. Daarom werken we daarvoor samen met een laboratorium in Hamburg. Wel zijn er een aantal laboratoria die ebola kunnen aantonen met de PCR-reactie. In heel Europa is in ieder geval voldoende capaciteit voor het diagnosticeren van ebola.”

Fingers crossed

Toch is het erg onwaarschijnlijk dat we hier een epidemie krijgen, net als in Afrika. Nederland heeft geen directe verbindingen met de getroffen landen. Er gaat één directe vlucht naar Nigeria, maar in dat land is de ziekte inmiddels onder controle. Gezondheidswerkers die terugkeren uit de getroffen gebieden kunnen natuurlijk wel ebola onder de leden hebben.