Naar de content

Zebramangoeste voorkomt inteelt

Flickr.com by John Iglar via CC BY-SA 2.0

Wilde zebramangoesten zijn in staat bloedverwanten te onderscheiden van niet-bloedverwanten, hebben onderzoekers van de Universiteit van Exeter ontdekt. Op die manier kunnen ze inteelt voorkomen, zelfs wanneer ze paren met leden uit hun eigen sociale groep.

Zestien jaar lang bestudeerden Engelse onderzoekers de zebramangoesten in het Queen Elizabeth National Park in West-Uganda. “Zebramangoesten zijn de ‘agressieve neefjes’ van het stokstaartje”, vertelt hoofdonderzoeker Jennifer Sanderson. “Ze zijn zeer territoriaal en raken vaak in gevecht met andere groepen. Dodelijke verwondingen en kinderdoding zijn dan ook geen zeldzaamheden.”

Een zebramangoeste verkent de wereld vanuit zijn termietenheuvel.

WikiCommons by Nevit Dilmen via CC BY-SA 3.0

De zebramangoeste.
Het leefgebied van de zebramangoesten beslaat vooral Zuidoost- en Centraal Afrika. Je kunt ze vinden op uitgestrekte savannes, graslanden en vaak in de buurt van water. De dagelijkse verblijven van zebramangoesten zijn termietenheuvels.

De diertjes kunnen zestig centimeter lang worden en hebben lange klauwen om mee te graven. Op de rug bevinden zich donkerbruine of zwarte strepen, de eigenschap waaraan ze hun naam danken.

Hun voedsel, dat voornamelijk uit kleinere diertjes zoals insecten en muizen bestaat, zoeken ze in subgroepen. Net als stokstaartjes staan zebramangoesten vaak op hun achterpoten om de omgeving te verkennen op mogelijk voedsel of gevaar.

Je herkent de zebramangoesten aan de bruin-zwarte strepen op hun rug.

Flickr.com by John Iglar via CC BY-SA 2.0

De beestjes leven in zeer compacte groepen van rond de twintig à dertig dieren. Het is vaak lastig om aansluiting te vinden bij andere groepen, omdat ze daar agressief worden geweigerd. Bovendien zijn de diertjes filopatrisch, wat inhoudt dat ze de neiging hebben om binnen hun eigen groep te blijven. Voor voortplanting zijn ze dus vaak aangewezen tot hun eigen groep, die voor een groot deel uit bloedverwanten bestaat. Inteelt komt dan ook regelmatig voor bij zebramangoesten.

Voorkomen van inteelt

Nieuw onderzoek laat echter zien dat de mannelijke zebramangoesten in staat zijn om de minst familieverwante vrouwtjes binnen de groep te herkennen. Om hun kansen tot paring te vergroten, bewaken de mannetjes bepaalde vrouwtjes. Dit bewakingsgedrag blijkt vooral gericht te zijn op vrouwtjes aan wie zij het minst verwant zijn.

Jennifer Sanderson legt uit: “Wilde dieren staan erom bekend verschillende tactieken te gebruiken om de kosten van inteelt te voorkomen, maar het merendeel van deze tactieken betreft spreiding of het wachten op een niet-bloedverwante immigrant. Onze studie heeft aangetoond dat zowel mannelijke als vrouwelijke zebramangoesten in staat zijn verwanten te onderscheiden van niet-verwanten binnen hun eigen sociale groep.”

Unieke geur

Hoe ze dat doen is nog niet duidelijk, zegt Sanderson. “Het is iets dat we in de toekomst gaan onderzoeken. Het zou kunnen dat ze gebruikmaken van geur om de mate van verwantschap te bepalen, iets wat goed mogelijk is omdat vorige onderzoeken hebben aangetoond dat iedere mangoeste een unieke geur heeft.”

Inteelt kan negatieve gevolgen hebben voor het kroost. De Engelse onderzoekers ontdekten dat wanneer zebramangoesten met bloedverwanten paarden, de kinderen significant kleiner waren dan kinderen met ouders die geen familie van elkaar waren. Dit toont een verminderde biologische fitness aan wanneer sprake is van inteelt. Het is dus voordelig voor de diertjes dat ze met dit paringsmechanisme inteelt kunnen voorkomen.

Inteelt

is het kruisen van nauw aan elkaar verwante individuen. De mate van verwantschap van beide ouders kun je invullen in een bepaalde inteeltcoëfficiënt: hoe lager de waarde, hoe meer sprake er kan zijn van inteelt. Inteelt kan negatieve gevolgen voor de jongen hebben. Wanneer ouders nauw aan elkaar verwant zijn, lijkt hun genetisch materiaal erg op elkaar. Dat wil zeggen dat ze veel dezelfde varianten van genen met zich meedragen. Via genen geven ouders erfelijke eigenschappen door aan hun nageslacht. Een kleine verandering (mutatie) in zo’n gen kan zorgen dat een gen nadelige gevolgen heeft. Omdat we alle genen in tweevoud meedragen, heeft dat meestal geen consequenties, doordat het goede gen het negatieve compenseert. De verschillende varianten van genen noemen we allelen, en verschillende vormen worden vaak aangeduid met een hoofdletter respectievelijk een kleine letter, bijvoorbeeld Aa. Waarbij hieronder A een dominant ‘goed’ allel is wat wil zeggen dat het het minder sterke (=recessieve) negatieve allel compenseert. Wanneer een broer en een zus met elkaar kinderen krijgen, is de kans veel groter dat die kinderen twee keer een gemuteerd allel krijgen: aa. Zie het plaatje hieronder (inbreeding, Engels voor inteelt, outbreeding betekent het tegenovergestelde). Het ‘_aa_-paard’ heeft dus een slechter genenpakket dan het ‘_Aa_-paard’.

Bovendien is inteelt niet alleen een probleem voor het individu, maar ook voor de gehele populatie. Door de beperktere genenvariatie, als gevolg van inteelt, kunnen ziektes makkelijker noodlottig worden. Een bepaalde genencombinatie die immuun was voor de ziekte is wellicht weggevallen.

Genetisch testen

Gedurende het onderzoek kwamen de onderzoekers iedere morgen rond half zeven bij elkaar om vervolgens op zoek te gaan naar een groep zebramangoesten om DNA-monsters te nemen. “Met uitzicht op de Blue Mountains van de Democratische Republiek Congo en de Rwenzori Moutains in Uganda bekeken we het gedrag van de zebramangoesten. We werkten totdat de mangoesten een middagdutje gingen doen, wat meestal rond elf uur ‘s ochtends gebeurde, om ze daarna weer te vinden in de middag van vier tot zeven”, schetst Sanderson.

De onderzoeksgroep heeft zo duizenden monsters van de Ugandese diertjes weten te bemachtigen. Deze zijn op de Universiteit van Liverpool genetisch getest. Ze hebben van meer dan vijftienhonderd jongen bepaald wie de ouders waren. Op die manier kwantificeerden ze de gevallen van inteelt. Bovendien konden ze zo onderzoeken wat de tactieken waren van zowel de mannelijke als de vrouwelijke mangoesten om inteelt te voorkomen.

Het is het eerste onderzoek dat laat zien dat zoogdieren in staat zijn inteelt te voorkomen wanneer ze paren met leden uit hun eigen sociale groep zonder te vertrouwen op niet-verwante paringspartners uit andere groepen.

Bronnen

Op deze zeer vriendelijke website kun je alles lezen over het onderzoek van de Universiteit van Exeter naar de zebramangoesten.

ReactiesReageer