Nog altijd is veel over het ooit zo grootse rijk van de Maya-indianen in Centraal-Amerika in nevelen gehuld. De plotselinge ondergang van hun cultuur is een raadsel, maar dat geldt ook voor de vraag hoe hun beschaving ooit begon. Uit nieuw onderzoek blijkt dat dit laatste veel complexer is dan gedacht.
De beschaving van de Maya’s ontwikkelde zich ver voor onze jaartelling en beleefde zijn hoogtepunt in de zogenaamde klassieke periode, die grofweg duurde van 250 tot 900 na Christus. De Maya’s ontwikkelden zich tot de meest geavanceerde cultuur van ‘precolumbiaans Amerika’ (de tijd vóórdat ontdekkingsreiziger Christoffel Columbus daar in 1492 aankwam). Zo waren ze de enige indianencultuur die over een volledig ontwikkeld schrift beschikte. Verder verwijzen de vele tempels, piramiden en zelfs complete steden in de jungles van Mexico, Guatemala en Belize naar de grootsheid van het oude volk.
Maar over waar de Maya’s vandaan kwamen, door wie ze cultureel beïnvloed werden en hoe hun vroegste ontwikkeling verliep is maar weinig bekend. Veel Maya-onderzoekers zijn van mening dat ze sterk beïnvloed zijn door de Olmeken, een volk die tussen ca. 1500 en 400 v. Chr. langs de kusten van de Golf van Mexico leefde. De Olmeken worden wel als de moeder-cultuur van de Maya’s gezien.
Bij de Olmeken werden de culturele innovaties gedaan. Het bouwen van de piramide-achtige tempels en grote vierkante pleinen. Die zien we nu als typisch voor de Maya’s, maar werden door vrijwel alle Midden-Amerikaanse indianenculturen gebouwd. Ook bepaalde ideeën over politieke centralisatie die de Maya’s later verder succesvol uitbouwden, zouden bij de Olmeken zijn ontstaan, denken deze onderzoekers.
Andere onderzoekers zijn van mening dat de Maya’s de Olmeken vooral als rivalen zagen en nauwelijks cultureel uitwisseling met hen hadden. Volgens hen ontwikkelde de Maya-cultuur zich vrij geïsoleerd van andere culturen.
Culturele broedplaats
Maar volgens Takeshi Inomata en zijn vrouw Daniela Triadan, beide antropoloog en in dienst van de Amerikaanse University of Arizona, is het niet zo dat een van deze scenario’s waar is en de ander niet. De vroege geschiedenis van de Maya-cultuur is veel complexer dan dat. Ze concluderen dat na diepgravend archeologisch onderzoek, waarvan de resultaten deze week in Science staan.
Piramide-achtige Mayatempel in Ceibal, Guatemala
wikimedia commonsIn Ceibal (Guatemala), een oude Mayastad, ontdekten ze bij opgravingen restanten van een typische piramide-achtige tempel. Het is de oudste Mayatempel tot nu toe en het gebouw blijkt zeker 200 jaar ouder te zijn dan vergelijkbare structuren die in de Olmeken-hoofdstad La Venta aangetroffen zijn. De vroege ontwikkeling van belangrijke ceremoniële architectuur in Ceibal toont aan dat die stad geen passieve ontvanger kan zijn geweest van ideeën die ergens anders, bijvoorbeeld in La Venta, ontstonden. Ceibal en zijn Maya-bewoners speelden zelf een rol in deze innovatie.
Dat zegt niet dat de Maya-cultuur ouder is dan die van de Olmeken, omdat die voor La Venta ook wel andere hoofdsteden hadden. Maar er was ook zeker geen sprake van eenzijdige beïnvloeding. De archeologen vermoeden eerder dat er tussen ca. 1150 en 800 v. Chr sprake was van een intensieve uitwisseling van allerlei architectonische, culturele en religieuze nieuwigheden tussen verschillende groepen in het gebied.
Deze culturele broedplaats, waar onder andere de typische piramidevormige tempelbouw ontstond, verspreide zich jaren later over een veel groter gebied. Dat zou zich onder andere tot het centrale deel van het Maya-rijk ontwikkelen. Toen ontstane culturele ideeën zouden ook de basis vormen voor vrijwel alle andere Centraal-Amerikaanse indianen-beschavingen.