Zeeslagen en de darmen van De Witt

Charisma komt wel terug bij Johan de Witt, die er opvallend hip en sexy uitziet. Het aandeel van dit personage in de film doet zeker niet onder voor dat van De Ruyter. De politieke rol en de beslissingen van de intelligente De Witt zijn van groot belang in de film. De nadruk die hij legt op vrijheid voor ‘Nederland’ en de ‘Nederlanders’ komt erg hedendaags over, maar dat neemt niet weg dat De Witt ook echt een fervent voorstander was van de Republiek als staatsvorm, onafhankelijk van een dictatoriaal staatshoofd zoals bijvoorbeeld Lodewijk de XIV van Frankrijk vanaf 1661.

Onfortuinlijk einde

De politieke rol van De Witt en die van zijn broer Cornelis is uitgespeeld in 1672, als Nederland van alle kanten wordt aangevallen. Dit zogeheten Rampjaar krijgt veel aandacht in de film. De werkloze prins Willem III – door De Witt afgehouden van het stadhouderschap – wil niets liever dan de touwtjes overnemen. De verdragen die De Witt met buitenlandse mogendheden had gemaakt worden geschonden (door bijvoorbeeld de geweldig vertolkte Engelse koning Karel II, de oom van Willem) en De Witt en zijn broer worden verdacht van verraad. Pamfletten uit het Oranjegezinde kamp stoken het vuurtje verder op.

De uiteindelijke afslachting van de broers voor de Gevangenenpoort in Den Haag wordt erg gedetailleerd in beeld gebracht, inclusief uitgesneden ingewanden (in de 16⁺-versie), en over-gedramatiseerd. Ook de plotselinge komst van De Ruyter op het toneel is puur fictie, aangezien de man op dat moment op zee zat. Dat de dood van zijn vrienden een klap voor hem moet zijn geweest, staat echter vast.

De laatste opdracht die de nog steeds jeugdig-uitziende De Ruyter (in werkelijkheid was de admiraal de gepensioneerde leeftijd al gepasseerd) daarop volgend krijgt, zal hem noodlottig worden. Het doel van de tocht was niet belangrijk genoeg voor de opperbevelhebber van de vloot en de bewapening die hij meekreeg niet toereikend. In de film wordt dit vertaald naar een directe dreiging van de prins (“Ga of anders is je gezin niet veilig”), die nu stadhouder is.

Omdat nergens jaartallen worden genoemd en de hoofdrolspelers niet ouder worden, is het niet duidelijk dat de film een periode van ruim twintig jaar bestrijkt. Het is dus moeilijk om de gebeurtenissen in tijd en context te plaatsen. Dat is jammer, zeker vanwege het doel dat de makers zich voor ogen hadden: dé film over Nederland in de 17^e eeuw te maken.

Filmmakers zijn natuurlijk geen historici of documentairemakers en de waarheid is voor hen ondergeschikt, voor zover we niet allemaal door de bril van onze eigen tijd naar de geschiedenis kijken. Dat in het achterhoofd hebbende is Michiel de Ruyter een film die een kijkje geeft in het verleden van Nederland en dat is belangrijk. Door het maken van een populaire film komen er in ieder geval meer mensen in aanraking met een bijzonder gedeelte van de geschiedenis van ons land. Met een periode waarin de Nederlandse Republiek aan de wereldtop stond wat betreft de economie, staatskunde, wetenschap, religieuze verdraagzaamheid en kunst.